Wat is de innerlijke criticus? 

Er zit een deel in ieder mens dat kritisch is. Kritisch op de manier waarop je leeft, de dingen die je uitvoert en de mensen waar jij mee omgaat. Dit deel is gedurende de dag druk met negatief commentaar leveren. Het vindt dat jij niet goed genoeg bent, heeft torenhoge eisen en is gigantisch streng. Bijna alles wat je doet, zegt of nalaat kan altijd beter en je doet het nooit goed genoeg. Je bent te dik, niet ver genoeg in het leven, je bent minder waard vergeleken met anderen en ga zo maar door. Deze kritiek levert je negatieve gevoelens op en kan jouw levensvreugde beperken. Dit deel heeft als doel om je klein te houden. Het kiest ervoor om geen risico’s te nemen in het leven en je vast te houden in jouw ‘comfort zone’, veilig maar geheel beperkt. Het kan je stress geven en zelfs ziek maken. Het kan je tegenhouden om je hart te volgen en gebruik te maken van je talenten. Het denkt je te beschermen maar zorgt voor een averechts effect. De innerlijke criticus houd je gevangen in een kooi. Hij kent jouw zwakke plekken en valt je juist op deze plekken aan. Zo blijft hij ‘in control’ en zorgt hij dat je geen vraagtekens zet bij zijn invloed. Want zegt hij: ‘dit is nou eenmaal hoe jij bent’.

Natuurlijk is deze criticus niet constant aan de het woord, maar er is een grote kans dat je deze aspecten wel herkent in jezelf. En dit is goed want het is namelijk de eerste stap naar het overwinnen van jouw innerlijke criticus. Maar voordat we op de zaken vooruit gaan lopen is het goed om te zien waar hij vandaan komt.

​

Waar komt de innerlijke criticus vandaan? 

Wanneer jij ter wereld kwam als baby was er nog geen sprake van een innerlijke criticus. Je bent als baby vredig in het hier en nu en bent niet bezig met jezelf negatief toespreken. Natuurlijk kun je huilen maar je doet dit over een gebeurtenis in het hier en nu. Het is als een wolk die langskomt en weer verdwijnt. Als de emotie zijn dansje heeft gedaan verdwijnt het uit jouw bewustzijn. Er zijn nog geen gedachten over gebeurtenissen. Je hebt nog geen kritiek op jouw omgeving of op jezelf, want er is nog geen zelf. Deze staat van zijn kun je stilte, liefde, vrede of geluk noemen.

Hoe kan het dan dat we deze staat van zijn ‘kwijtraken’ en een innerlijke criticus opbouwen? Dit komt omdat je na een aantal jaren op deze aarde een zelfbeeld creëert, gebaseerd op de interactie met de buitenwereld. Er komt een gevoel van ‘ik’ als dit lichaam en een buitenwereld met andere mensen ‘daar’. Als kind denk je dat de hele wereld om jou draait en dus zul je elke gebeurtenis in jouw buitenwereld interpreteren alsof ze allemaal over jou gaan. Je hebt nog geen besef van het feit dat elk mens zijn eigen problemen heeft en deze problemen niks over jou zeggen. Deze interpretaties hebben vaak niks met de werkelijkheid te maken, maar worden zo wel in jouw systeem opgeslagen. Wanneer deze interpretaties een vaste plek krijgen in jouw systeem worden het overtuigingen. Het wordt iets waar je honderd procent zeker van bent, in jouw ervaring wordt het een feit. Om dit te illustreren kun je denken aan een kind van vier dat lekker aan het spelen is. Zijn gestreste vader komt hem halen uit de tuin. Met een verheven stem en de nodige haast roept de vader zijn zoon. “Schiet nou eens op!’”. Het kind kan deze situatie vertalen naar een duizendtal betekenissen, maar in dit voorbeeld denkt het kind dat hij wel slecht moet zijn, anders had zijn vader niet zo boos gedaan en naar hem geschreeuwd. Dit kan het moment zijn dat het kind besluit dat hij een slecht persoon is. Deze overtuiging wordt een deel van zijn identiteit en krijgt een vast plekje in zijn zelfbeeld. 

Laten we nu ook even kijken op het gebied van talenten. Stel je een meisje van zes voor die aan het zingen is op haar kamer. Haar moeder die net een migraineaanval heeft gehad reageert vanuit emotie op haar en vraagt haar op een onaardige manier of ze wil stoppen met dat ‘gekrijs’. Het meisje besluit voor zichzelf dat zij niet goed kan zingen - anders had haar moeder dit nooit zo gevraagd - en dat ze dit deel van haarzelf beter nooit meer kan laten zien. 

De overtuiging: ‘ik kan niet goed zingen’ wordt zo in een paar seconden geïntegreerd in haar zelfbeeld en haar talent wordt in de ijskast gezet.

​

De stem van onze ouders

Naast de interpretaties die wij zelf maken als klein kind, nemen wij ook veel over van onze ouders. Dit is logisch, want zij zijn de eerste en meest aanwezige mensen waar wij in aanraking mee komen in ons leven. Zij worden onze rolmodellen en wij nemen veel van wat zij zeggen voor waarheid aan. Hoe kunnen wij ook anders? Wij hebben namelijk nog geen ander referentiekader. Wat wij ons niet beseffen, is dat ook onze ouders hun ouders als rolmodellen hebben gebruikt en veel (negatieve) overtuigingen over hebben genomen (dit proces kan generatie op generatie doorgaan). Het is een mythe dat ouders gelijk hebben in alles wat ze doen of zeggen. Wij denken dit als kind wel, maar de waarheid is anders. Ouders die zich bewust zijn van hun eigen innerlijke criticus en veel innerlijk werk hebben gedaan op dit vlak geven minder oude pijn en angsten door aan hun kinderen dan ouders die volledig onbewust zijn op dit vlak. Dit maakt hen niet slechter, maar dit betekent wel dat je er zeker van kan zijn dat jij oude verhalen en pijn mee hebt gekregen die niet van jou zijn.

Als wij afstand willen doen van de innerlijke criticus betekent dit ook dat wij moeten onderzoeken waar wij nog pijn en energie van onze ouders meedragen. Het is onze taak om dit aan hen terug te geven (dit doe je niet letterlijk, maar energetisch). Een groot deel van de innerlijke criticus spreekt namelijk vanuit de pijn en angsten van onze ouders. Wij zien deze innerlijke stem ten onrechte aan voor onze eigen eigenlijke stem. Zolang wij dit nog doen, is het veel lastiger om de innerlijke criticus de deur te wijzen, we hechten nog te veel waarde aan de energie en autoriteit van onze ouders dat zich vertaalt in de stem van de criticus. De oplossing ligt in het aanvaarden en omarmen van jouw eigen energie. Jij bent een ander mens met een andere missie en levenspad. Je dankt jouw ouders voor hun opvoeding en ziet in dat zij hun uiterste best hebben gedaan, maar gaat nu jouw eigen koers. 

​

Toegang krijgen tot valse zelfbeelden

De criticus is dus een verzameling negatieve zelfbeelden die je over jezelf bent gaan geloven en dit is allemaal leuk en aardig, maar hoe kom je er nou concreet achter welke belemmerende zelfbeelden jij nog voor waar aanneemt?

Het lastige aan zelfbeelden is, dat een groot deel in jouw onderbewuste opgeslagen ligt. Dit maakt het niet constant zichtbaar en dus minder overzichtelijk.

Gelukkig zijn er wel manieren om toegang te krijgen tot dit zelfbeeld. De eerste manier om toegang te krijgen tot jouw valse zelfbeelden is wanneer jij ‘getriggerd’ wordt. Op zulke momenten ontstaat er een situatie die jij op dezelfde negatieve manier interpreteert als toen je klein was. De criticus vertelt je dan: “zie je wel jij bent nog steeds fundamenteel slecht, anders was dit niet gebeurd” of zoals in het tweede voorbeeld: het meisje – nu 10 jaar ouder - is met vriendinnen aan het zingen rond het kampvuur en de criticus vertelt haar: “houd je mond dicht en zing niet mee want dat is gevaarlijk, straks worden ze boos (net als haar moeder tien jaar geleden)”. Deze interpretatie verleent het meisje opnieuw werkelijkheid en dit zorgt ervoor dat het op gevoelsniveau als zeer pijnlijk kan worden ervaren. Hoe pijnlijk dit moment ook voelt, de gedachten en overtuigingen kunnen op dit moment wel bevraagd worden waardoor het meisje anders om kan gaan met haar innerlijke criticus. Hetzelfde geldt voor jou. 

In module twee gaan we verder door op de manieren waarop jij met je criticus om kan gaan. Deze week is het belangrijk om je bewust te worden van de verschillende negatieve zelfbeelden die gedurende de dag getriggerd worden. 

Een tweede manier om erachter te komen welk zelfbeeld je voor waar aanneemt, is om je bewust te worden van je projecties. Projecteren* begint met een pijnlijk jezelf waar je niet naar wilt kijken. Dit stuk duw je jouw onderbewuste in zodat je er in het huidige moment geen last meer van hebt. Dit proces gaat meestal volledig onbewust maar geeft je uiteindelijk wel een aanwijzing. Want dit pijnlijke stuk - wat kan bestaan uit oordelen op jezelf, zelfhaat of oude trauma’s en emoties - moet wel ergens heen. Het resultaat is het projecteren van dit deel van jezelf op anderen mensen, jouw omgeving of jouw lichaam, zolang het maar buiten jezelf is. Nu gaat de kritiek niet richting jezelf maar naar jouw buitenwereld. Dit lijkt een goed idee volgens de innerlijke criticus maar het houdt nog steeds het geloof in deze oorspronkelijke zelfafwijzing en kritiek in stand. Dus wanneer je irritatie, boosheid, jaloezie, ongeduld, ongemak, verveling of welke negatieve emotie dan ook ervaart. Of dit nou is richting jouw buurvrouw, een automobilist op de snelweg of een goede vriend waar je ruzie mee hebt. Je kunt op deze momenten altijd de projectie herleiden tot je eigen zelf-afwijzing en het bijbehorend zelfbeeld. Wanneer jij je hier bewust van bent, kun je correctie toepassen. Een goede vraag om te stellen wanneer jij jezelf ziet projecteren is de volgende: zou ik mezelf hiervan beschuldigen? Zou ik op deze manier naar mezelf willen kijken?

Voorbeelden van valse zelfbeelden zijn: ik ben niet goed genoeg, ik ben slecht, ik ben lelijk, ik doe er niet toe, ik kan niks, andere mensen kunnen veel meer dan ik, dat lukt mij nooit, ik verdien geen liefde en ga zo maar door. Gelukkig dat het valse zelfbeelden zijn!

​

Wat is projecteren?

​

​